είλωτες

Στην αρχαία Σπάρτη ονομάζονταν έτσι οι δούλοι που ανήκαν στο κράτος. Η προέλευσή τους δεν είναι εξακριβωμένη με βεβαιότητα. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, οι ε. ζούσαν στις όχθες του Ευρώτα πριν από την κάθοδο των Δωριέων, οι οποίοι τους υπέταξαν και τους έκαναν δούλους. Άλλοι όμως πιστεύουν ότι οι ε. δημιουργήθηκαν μέσα στους κόλπους της σπαρτιατικής κοινότητας, έπειτα από οικονομικές διαφοροποιήσεις. Οι ε. καλλιεργούσαν τη γη και το εισόδημα που θα έδιναν στον κληρούχο Σπαρτιάτη προσδιοριζόταν από πριν. Επίσης κρατούσαν το πλεόνασμα της συγκομιδής και περίπου τη μισή από την παραγωγή. Οι οικογένειες των ε. ζούσαν στο κτήμα (κλήρο) και δεν μπορούσαν να εγκαταλείψουν τη γη τους. Οι ε. έπαιρναν μέρος στον πόλεμο ως ιπποκόμοι ή μεταφορείς· ο αριθμός τους ήταν πάρα πολύ μεγάλος σε σύγκριση με τους Σπαρτιάτες και για τον λόγο αυτό η σπαρτιατική πολιτεία ασκούσε αυστηρή επαγρύπνηση επάνω τους, που την υπενθύμιζε στην ιστορική εποχή το γεγονός ότι οι έφοροι επαναλάμβαναν κάθε χρόνο το έθιμο της συμβολικής κήρυξης πολέμου εναντίον τους. Η πολιτεία μπορούσε να απελευθερώνει ε. που είχαν προσφέρει υπηρεσίες στον πόλεμο. Στην περίπτωση αυτή ονομάζονταν νεοδαμώδεις και είχαν αστικά αλλά όχι πολιτικά δικαιώματα. Μια εξαιρετικά σοβαρή εξέγερση ε. εκδηλώθηκε περίπου το 464 π.Χ.